Trẻ tự kỷ ở Việt Nam đang có xu hướng tăng nhanh. Bệnh tự kỷ nếu được phát hiện kịp thời thì cơ may hết bệnh trở như trẻ bình thường.
Giai đoạn 3 tháng tuổi
– Trẻ tự kỷ thường không phản ứng khi được gọi tên, trong khi trẻ dưới 1 tuổi phát triển bình thường sẽ phản ứng với tên của mình bằng cách hướng sự chú ý vào người gọi.
– Trẻ tự kỷ phản ứng với âm thanh, song có chọn lọc. Ví dụ, trẻ tự kỷ có thể không nhận ra cha mẹ đang gọi tên mình, nhưng lại đột ngột phản ứng bất ngờ với tiếng nói từ tivi. Bé không nhìn theo các vật chuyển động.
– Trẻ không nắm và giữ các đồ vật.
– Trẻ không cười với mọi người.
– Trẻ không nói bi bô.
– Trẻ không chú ý đến những khuôn mặt mới.
Giai đoạn 7 tháng tuổi
– Trẻ không quay đầu đề tìm nguồn phát ra âm thanh.
– Trẻ con thường sẽ bắt chước người khác như vẫy tay, vỗ tay hay những cử chỉ tương tự khác. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ sẽ ít thể hiện biểu cảm nét mặt hoặc cử chỉ theo người khác, và đặc biệt trẻ không bắt chước.
– Trẻ không thể hiện tình yêu dành cho cha mẹ.
– Trẻ không cười hay la hét.
– Trẻ không với tay lấy đồ vật.
– Trẻ không tự cười một mình.
– Trẻ không thực hiện những hành động nhằm thu hút sự chú ý.
– Trẻ không hứng thú với trò ú òa.
Giai đoạn 12 tháng tuổi
– Trẻ không biết bò.
– Trẻ không nói từ đơn.
– Trẻ không sử dụng các cử chỉ như vẫy tay hoặc lắc đầu.
– Trẻ không chỉ vào đồ vật hoặc hình ảnh.
– Trẻ không thể đứng khi được đỡ.
Giai đoạn 24 tháng tuổi
– Trẻ không thể đi được.
– Khả năng “chơi giả vờ” thường phát triển vào cuối tuổi lên 2. Ví dụ, trẻ có thể giả vờ là mẹ ru búp bê ngủ, chải tóc hay nấu ăn cho búp bê. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ thường không hề kết nối với các đồ vật, khả năng “chơi giả vờ” không xuất hiện ở trẻ tự kỷ dưới 2 tuổi.
– Trẻ không nói được hơn 15 từ.
– Trẻ không dùng những câu gồm 2 từ.
– Trẻ dường như không biết chức năng của các vật dụng phổ biến, chẳng hạn như điện thoại, nĩa, và thìa.
– Trẻ không bắt chước hành động hoặc từ ngữ của bạn.
– Trẻ không thể đẩy một món đồ chơi có bánh xe.
– Trẻ không làm theo những chỉ dẫn đơn giản.
Trẻ nhìn đi chỗ khác – dấu hiệu của tự kỷ?
Các nhà nghiên cứu của Đại học Yale (Mỹ) tiết lộ rằng, trẻ nhìn ra chỗ khác khi mà bạn đang nói chuyện có nhiều khả năng bị bệnh tự kỷ.
Các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu bằng việc sử dụng công nghệ để theo dõi sự tập trung của trẻ và họ phát hiện ra rằng, những bé đang phát triển rối loạn phổ tự kỷ viết tắt là ASD (Autistic Spectrum Disorder) thường ít nhìn vào mặt người đang trò chuyện đối diện hơn những trẻ bình thường.
Nghiên cứu này được thực hiện trên trẻ 6 tháng tuổi bằng việc quay các video theo dõi khuôn mặt của trẻ phản ứng khi đang được cha mẹ nói chuyện, cười đùa với chúng trong khi thông thường các nghiên cứu về trẻ tự kỷ chỉ thực hiện với trẻ trên 3 tuồi.
Trưởng nhóm nghiên cứu, TS. Frederick Shic cho biết: “Từ khi sinh ra, trẻ sơ sinh đã rất thích tiếp xúc và tương tác với mọi người một cách tự nhiên thông qua khuôn mặt và giọng nói của người đối diện một cách rất tự nhiên và khi những phản ứng của trẻ với sự tương tác ấy thay đổi chính là dấu hiệu của bệnh tự kỷ”.
“Đây là nghiên cứu đầu tiên xác định được dấu hiệu của bệnh tự kỷ ở trẻ từ 6 tháng tuổi qua những phản ứng không điển hình mấy. Trước đây để chẩn đoán bệnh tự kỉ ở trẻ thường chú ý đến những hành vi bất thường của trẻ trên 3 tuổi. Nhưng nay qua nghiên cứu này các bạn hoàn toàn có thể để ý và chẩn đoán cho trẻ sớm hơn khi chỉ mới 6 tháng tuổi”, ông cho biết thêm.
TS. John Krystal, biên tập viên của tạp chí Biological Psychiatry khi công bố kết quả nghiên cứu đã bình luận rằng: “Rõ ràng sự thay đổi về ảnh nhìn của trẻ liên quan đến việc chẩn đoán bệnh tự kỷ được sớm hơn nhiều so với những dấu hiệu truyền thống trước đây”.
Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị bệnh tự kỷ ở trẻ em
Nguyên nhân của bệnh tự kỷ
Các chuyên gia y tế cho biết, bệnh tự kỷ là do cơ chế di truyền. Có tới 90% trẻ bị tự kỷ là do yếu tố gen di truyền.
Có tới 90% trẻ bị tự kỷ là do yếu tố di truyền
Một số trường hợp ít gặp là do những khiếm khuyết lúc mới sinh gây ra.
Ngoài ra, tự kỷ cũng do tiêm vacxin gây ra. Tuy nhiên nguyên nhân này cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh cụ thể.
Bên cạnh đó, do môi trường độc hại, do mẹ mang thai bị nhiễm khuẩn, hoặc do những khiếm khuyết của hệ thống miễn dịch của trẻ cũng là nguyên nhân khiến trẻ bị tự kỷ.
Những khiếm khuyết não trẻ trong bụng mẹ như bất thường về tuần hoàn não, hoặc thiếu các chất sinh hóa cần thiết. Tuy nhiên nguyên nhân này chưa có sức thuyết phục cao.
Dấu hiệu nhận biết bệnh tự kỷ
– Trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp như không cười, lười đi, hoặc bò, không giao tiếp với người đối diện. Hoặc con có những ngôn từ, câu nói không rõ nghĩa hay ầm ừ không rõ nói gì.
– Thính giác kém, hay giật mình khi có tiếng động đột ngột hoặc có thể bị điếc.
– Trẻ thường lặp đi lặp lại một hành động nào đó như đập đầu, lắc lư người ra phía sau, chuyển đồ chơi từ tay này sang tay kia…
– Trẻ không thích vận động và không hào hứng tham gia các trò chơi vận động cùng bạn bè. Bé không có khả năng chơi những trò chơi mang tính sáng tạo. Hơn nữa, khi chơi trẻ chỉ thích chơi rập khuân, thích chơi một mình.
Trẻ bị tự kỷ thường không giao tiếp với người đối diện
– Trẻ khó thích ứng với những hoàn cảnh và môi trường sống mới, khó ứng biến với những biến đổi bất thường xung quanh. Nguyên nhân là do trẻ tự kỷ gặp khó khăn trong việc tư duy nên khó suy nghĩ và điều chỉnh bản thân để phù hợp với tình huống. Thông thường trẻ chỉ ăn một loại thức ăn, đi học theo con đường quen… Nếu cha mẹ thay đổi con sẽ la khóc, cào cấu và kháng cự rất dữ dội.
– Đa phần trẻ bị tự kỷ thường bị ám ảnh, lo sợ khi những con vật đáng sợ đặc biệt nào đó mà không chú ý đến người xung quanh.
– Một số trẻ tự kỷ có khả năng đặc biệt và tài năng trong các lĩnh vực như ca hát, toán học, nghệ thuật và kỹ thuật…
Biểu hiện của hội chứng tự kỷ ở trẻ em thường xuất hiện ở những năm đầu đời của con. Nhưng có trường hợp, lại xuất hiện sau những thời gian phát triển bình thường rất khó đoán định.
Khi trẻ có những biểu hiện bất thường sau cha mẹ nên đưa con đến gặp các chuyên gia tâm lý để can thiệp sớm:
Trẻ 12 tháng tuổi: Không thể bập bẹ hoặc nói bi bô được, không ra hiệu, không chỉ trỏ đồ chơi hoặc vẫy tay được.
Trẻ 16 tháng tuổi: Con không nói được từ nào
Trẻ 2 tuổi có biểu hiện: Không thể trả lời, hoặc nói chuyện bằng những câu ngắn.
Ở mọi độ tuổi, có sự lệch lạc các kĩ năng ngôn ngữ và xã hội.
Cách điều trị bệnh tự kỷ ở trẻ em
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh và mức độ bệnh nặng nhẹ khác nhau mà có phác đồ điều trị phù hợp, cụ thể như sau:
Sự can thiệp của y học
Trẻ bị tự kỷ các bác sĩ điều trị bằng cách cân bằng vitamin và thuốc chống suy nhược
Các bác sĩ chỉ định bổ sung các vitamin cần thiết cho trẻ bằng cách cân bằng chế độ ăn để giúp trẻ giảm được những chấn động lên hệ thần kinh. Ngoài ra, một số trường hợp sử dụng thuốc chống suy nhược và thuốc bổ thần kinh để giúp trẻ ổn định.
Liệu pháp giao tiếp
Giao tiếp với trẻ tự kỷ thường xuyên sẽ có tác dụng kích thích sự sáng tạo ngôn ngữ của bé.
Bạn nên khuyến khích trẻ giao tiếp bằng ngôn ngữ với những người xung quanh để con có thể tương tác với xã hội và vượt qua những rào cản tâm lý, tình cảm khi giao tiếp.
Kể cho con nghe những câu chuyện đang xảy ra ở bên ngoài sẽ giúp trẻ phát triển cảm nhận, cảm xúc và đưa ra quan điểm riêng của mình.
Để điều trị cho trẻ bị tự kỷ các bậc cha mẹ cần nhiều thời gian và sự kiên trì để nói chuyện với con mỗi ngày. Vì khi bạn trò chuyện, sẽ giúp trẻ quên đi những nỗi lo, ngại ngùng khi giao tiếp với mọi người.
Điều chỉnh hành vi của trẻ
Cách điều trị này sẽ khiến trẻ bị tự kỷ từ bỏ những hành vi, hành động bắt chước, những hành vi gây gổ hoặc không phù hợp với trẻ.
Cha mẹ nên dạy cho con những thói quen mới và hướng trẻ từ bỏ thói quen cũ không phù hợp
Cha mẹ hướng dẫn cho con những thói quen mới, lành mạnh để thay đổi những thói quen hành vi cũ của con. Để con hào hứng thực hiện, bạn nên hướng dẫn các tình huống cụ thể, khuyến khích và động viên con để trẻ không nản chí, từ bỏ.
Bệnh tự kỷ mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị sẽ giúp trẻ phát triển tốt các chức năng và cải thiện đáng kể cuộc sống.
Nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tự kỷ để can thiệp kịp thời
Có thể thấy sự khác biệt về khả năng phát triển, đặc biệt là kỹ năng xã hội và ngôn ngữ của trẻ em bị rối loạn phổ tự kỷ (ASD) từ khi các bé còn là những đứa trẻ sơ sinh. Đó cũng là cách nhận biết sớm dấu hiệu trẻ tự kỷ nếu bố mẹ để tâm đến trẻ.
Ngay từ thuở sơ sinh trẻ đã có những dấu hiệu tự kỷ dù chúng không thật rõ ràng
Các trẻ sơ sinh có dấu hiệu giữ nguyên tư thế ngồi, bò và đi trong một khoảng thời gian dài cho đến khi có sự can thiệp từ người khác. Hoặc xuất hiện các dấu hiệu khiếm khuyết quan hệ xã hội ít rõ ràng như chậm nói hoặc phản ứng chậm với những tương tác khác. Tất cả là những sự khác biệt để bố mẹ kịp nhận ra các dấu hiệu bệnh tự kỷ ở con mình.
Các dấu hiệu bệnh tự kỷ
Trẻ mắc bệnh tự kỷ có khuynh hướng tránh tiếp xúc và ít biểu lộ sự chú ý đến giọng nói của người khác. Các bé không thay đổi tư thế hoặc không giơ tay khi sắp được bồng bế như bao đứa trẻ bình thường khác. Biểu hiện cảm xúc thường thờ ơ và vẻ mặt không biểu cảm. Đó là những dấu hiệu bệnh tự kỷ có thể phát hiện từ khi bé còn là một đứa trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, đó vẫn chưa phải là tất cả vì còn rất nhiều những dấu hiệu ở các mức độ khác nhau cho mỗi một dạng rối loạn phổ tự kỷ.
Một trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ dạng nhẹ sẽ không có các triệu chứng chính xác giống như một đứa trẻ rối loạn phổ tự kỷ dạng nặng và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng có thể khác nhau rất nhiều. Dưới đây là những dấu hiệu bệnh tự kỷ phổ biến:
Sự khác biệt xã hội ở trẻ em bị bệnh tự kỷ:
– Không hoặc rất ít khi giao tiếp bằng mắt
– Không cười hoặc không phản ứng với nụ cười của cha mẹ hoặc các biểu cảm gương mặt
– Không nhìn vào đối tượng hoặc các sự việc mà người khác chỉ tay vào hoặc đang tìm kiếm
– Không chỉ tay đến đối tượng hoặc sự kiện để gây sự chú ý
– Không có những biểu cảm trên gương mặt một cách thường xuyên
– Không thể cảm nhận người khác đang cảm thấy thế nào bằng cách nhìn vào biểu hiện trên khuôn mặt của họ
– Không tỏ ra đồng cảm với người khác
– Không thể kết bạn hoặc không quan tâm đến việc kết bạn
Sự khác biệt về giao tiếp ở trẻ bị bệnh tự kỷ
– Không dùng lời nói để chỉ ra nhu cầu của mình hay chia sẻ mọi điều với người khác
– Không nói những từ đơn khi đã 16 tháng tuổi
– Lặp lại chính xác những gì người khác nói mà không hiểu ý nghĩa (thường được gọi là parroting)
– Không phản ứng khi người khác gọi tên hoặc với các âm thanh khác (như còi xe hoặc tiếng “meo meo” của con mèo)
– Lẫn lộn giữa các đại từ xưng hô như gọi mình “bạn” và gọi bạn là “tôi”
– Có dấu hiệu không muốn giao tiếp
– Không bắt đầu hoặc không thể tiếp tục một cuộc trò chuyện
– Không sử dụng đồ chơi hoặc các đối tượng khác để mô phỏng cho người hay đồ vật trong cuộc sống thực sự khi chơi trò chơi đóng giả vai.
– Có thể đặc biệt thuộc lòng rất tốt với những con số, chữ cái, bài hát, một đoạn nhạc trên truyền hình, hoặc một chủ đề cụ thể.
– Có thể mất ngôn ngữ hay mất các kỹ năng giao tiếp xã hội khác (thường trong độ tuổi từ 15 và 24 tháng)
Sự khác biệt về hành vi (lặp đi lặp lại và ám ảnh bởi hành vi) ở trẻ em bị bệnh tự kỷ:
– Nhảy, quay, lắc lư, xoay tròn ngón tay, đi trên ngón chân trong một thời gian dài
– Thích lặp lại các thói quen, trật tự hay các nghi thức và rất khó khăn để thay đổi
– Bị ám ảnh bởi một hoặc vài hoạt động bất thường
– Chơi với các bộ phận của đồ chơi thay vì toàn món đồ (ví dụ: quay bánh xe của một chiếc xe tải đồ chơi)
– Dường như không có cảm giác đau đớn
– Có thể rất nhạy cảm hoặc không nhạy cảm với tất cả các mùi, âm thanh, ánh sáng và kết cấu
– Sử dụng tầm nhìn hoặc ánh mắt khác thường khi nhìn vào các đối tượng từ các góc độ khác thường
Làm thế nào để phân biệt một trẻ em bị bệnh tự kỷ với trẻ em phát triển bình thường khác
Trẻ tự kỷ thích chơi một bộ phận của đồ chơi thay vì chơi cả món đồ
Dưới đây là một số ví dụ có thể giúp cha mẹ nhận biết các dấu hiệu bệnh tự kỷ sớm theo từng giai đoạn:
– Trẻ 12 tháng:
Một đứa trẻ phát triển theo mức độ điển hình sẽ quay đầu lại khi nghe tên của mình. Trong khi đó, trẻ bị tự kỷ có thể không quay lại nhìn, ngay cả khi tên của trẻ được lặp đi lặp lại nhiều lần, nhưng có thể trẻ sẽ phản ứng với các âm thanh khác.
– Trẻ 18 tháng:
Một đứa trẻ có kỹ năng nói chậm sẽ dùng cử chỉ hoặc sử dụng nét mặt biểu cảm để bù đắp cho sự chậm nói của mình.
Một đứa trẻ tự kỷ có thể không nỗ lực để bù đắp cho sự chậm nói của mình hoặc có thể lặp đi lặp lại những gì được nghe trên truyền hình.
– Trẻ 24 tháng
Một đứa trẻ phát triển theo mức độ điển hình sẽ chỉ mẹ mình trong bức ảnh và nhìn mẹ để chia sẻ niềm vui với mẹ.
Một đứa trẻ tự kỷ có thể mang lại cho mẹ một bức ảnh nhưng trẻ không nhìn vào khuôn mặt của mẹ mình khi mẹ chia sẻ niềm vui.
Tin vào bản năng
Trên đây là các dấu hiệu bệnh tự kỷ ở trẻ nhỏ để bố mẹ phát hiện sớm. Nếu bạn lo lắng về cách trẻ chơi, học, nói, hành động hay di chuyển hãy nói chuyện với bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ tâm lý nhi. Trước khi đến các cuộc hẹn, bạn nên có một danh sách kiểm tra các cột mốc phát triển của trẻ và đọc trước những lời khuyên về cách nói chuyện với bác sĩ. Hãy nhớ rằng bạn là người hiểu con mình nhất và mối quan tâm của bạn dành cho con rất quan trọng. Nó sẽ giúp ích rất nhiều cho việc chẩn đoán khi bạn gặp bác sĩ. Nếu bạn vẫn không yên tâm sau khi nhận được những lời khuyên của bác sĩ, hãy tìm một ý kiến thứ hai. Đừng chần chừ vì hành động sớm sẽ tạo ra sự khác biệt.